Tevhîd lügatte “bir şeyi birledi” anlamına gelen و ّ حد يوحِّد fiilinin mastarıdır. Bir şeyi birlemek ise ancak, red ve kabul ile yani, bir hükmü birlenenden başkasından reddedip ve o hükmü sadece onun için kabul etmekle gerçekleşir. Mesela biz bir kimsenin Lâ ilâhe illallah’a şehâdet etmedikçe tevhîd inancının tamamlanmayacağını söyleriz. Çünkü Lâ ilâhe illallah’a şehâdet eden kişi, Allah azze ve celle’den başkası hakkında ulûhiyyeti reddeder ve onu sadece Allah hakkında kabul eder. Çünkü beraberinde kabul olmayan bir red, mutlak bir inkardır. Yine beraberinde red olmayan bir kabul de, başkasının ortaklığına mani değildir. Mesela “Filan kişi ayaktadır.” dediğin zaman, o kişinin ayakta olduğunu kabul etmiş fakat bu hususta onu birlememiş olursun. Çünkü böyle bir ifade tarzında ayakta olma fiiline başkalarının ona ortak olduğunun anlaşılması mümkündür. Eğer “Ayakta kimse yoktur.” Dersen bu da mutlak bir redde bulunmuş ve ayakta olmayı hiç kimse hakkında kabul etmemiş olursun. “Zeyd’den başka hiç kimse ayakta değildir.” dediğinde ise, sadece Zeyd’in ayakta olduğunu, başkalarının ayakta olmadığını söylemiş olursun. Gerçekte birleme ancak bu şekilde gerçekleşir. Yani tevhîd/birleme, nefiy ve ispatı/red ve kabulü içermedikçe tevhîd olmaz.

SORU: Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ölümünden sonra ümmetinin parçalanacağını haber vermiştir. Bunun tarafınızdan açıklanmasını bekliyoruz?

CEVAP: Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم sahîh yolla kendisinden gelen bir rivâyette (Ebu Davud) Yahudilerin yetmiş bir fırkaya, Hıristiyanların yetmiş iki fırkaya, bu ümmetin ise yetmiş üç fırkaya ayrılacağını, bunlardan biri hariç tamamının cehennemde olacağını haber vermektedir. Kurtulan fırka, Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in ve ashâbının izlediği yolu izleyenlerdir. Bu fırka, dünyada bid‘atlerden, âhirette de cehennem ateşinden kurtulan fırkadır. Bu fırka kıyâmete kadar daima Allah’ın emri üzere sâbit kalan başarıya ulaşmış fırkadır.

SORU: Kurtulan fırkanın en belirgin özellikleri nelerdir? Bu özelliklerinden bazıları eksik olan insan kurtulan fırkadan çıkar mı?

CEVAP: Kurtulan fırkanın, en belirgin özelliği, i’tikâdda, ibâdette, ahlâkta ve muamelatta Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in yoluna sımsıkı sarılmaktır. Bu dört şeyde Rasûlullah صلى اللّٰه عليه وسلم ’in yoluna sarılmak kurtulan fırkanın en belirgin özellikleridir.

Akîdede onların Allah’ın Kitâbı’nın ve Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in Sünneti’nin delâlet ettiği Allah’ın ulûhiyyeti, rubûbiyyeti, isimleri ve sıfatları konusundaki hâlis tevhîde sımsıkı bağlı olduklarını görürsün.

İbâdetlerde bu fırkanın, ibâdetlerin çeşitleri, miktarları, zamanları, mekânları ve sebepleriyle ilgili Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in sünnetine tam olarak uymak ve uygulamakla başkalarından ayrıldığını görürsün. Onlarda, Allah’ın dîninde çıkarılmış hiçbir bid‘at bulamazsın. Bilakis onlar, Allah ve Rasûlüne karşı olabildiğince edeplidirler. İbâdetler hususunda Allah’ın izin vermediği herhangi bir şeyi ortaya atarak Allah ve Rasûlünün önüne geçmezler.

Dînde i’tidal ve orta yol, insanın dînde aşırı gidip de Allah’ın koyduğu sınırları aşmaması ve ihmalkâr davranıp da Allah’ın koyduğu sınırların gerisinde kalmamasıdır.

Dînde i’tidal, Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in sîretine sımsıkı bağlanmak, dînde aşırılık ise, onu aşmak ve ulaşamayacak şekilde ondan geride kalmaktır. Mesela bir adam, ben gece ibâdet etmek istiyorum, hiçbir zaman uyumayacağım, çünkü namaz en faziletli ibâdetlerdendir, ben de bütün geceyi namazla ihya etmek istiyorum dese, deriz ki, bu adam Allah’ın dîninde aşırı gitmiştir, hak üzere değildir. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in zamanında buna benzer bir olay olmuştur. Ashâbtan birkaç kişi bir araya gelerek içlerinden biri, ben gece namaz kılacağım ve hiç uyumayacağım, demiş; diğeri hep oruç tutacağını ve oruçsuz gün geçirmeyeceğini, üçüncüsü de kadınlarla evlenmeyeceğini söylemişti. Bu durum Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’e ulaştı. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم şöyle buyurdu: “Bazı kimselere ne oluyor ki, şöyle şöyle diyorlar. Ben hem namaz kılar, hem uyurum. Hem oruç tutar, hem tutmam. Kadınlarla da evlenirim. Şimdi kim benim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir.” (Buhari, Muslim) Bunlar dînde aşırı gitmişlerdi ve Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم de onlardan teberri etmişti. Çünkü onlar, içinde oruç, iftar, ibâdet, uyku ve kadınlarla evliliğin bulunduğu sünnetinden yüz çevirmişlerdi.

Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’e göre îmân “kalp ile ikrâr, dil ile söylemek ve organlarla amel etmektir.” Buna göre îmân şu üç şeyi içerir:

1 – Kalp ile ikrâr etmek.
2 – Dil ile söylemek.
3 – Organlarla amel etmek.

Böyle olunca da îmân artar ve eksilir. Çünkü kalp ile ikrâr artabilir. Haberi ikrâr etmek gözle görülen şeyi ikrâr etmek gibi değildir. Bir kişinin verdiği haberi ikrâr etmek, iki kişinin verdiği haberi ikrâr etmeye benzemez. Bu sebeple İbrâhîm aleyhisselam şöyle demiştir: “Ya Rabbi, göster bana, ölüleri nasıl diriltirsin?” Allah: “Ne o, yoksa inanmadın mı?” buyurdu. İbrâhîm: “Elbette inandım, ancak kalbim iyice yatışsın istedim” dedi.” (Bakara: 260). Kalbin ikrârı, itminanı ve sükûneti yönünden îmân artar. İnsan bunu kendi içinde hissedebilir. İçinde öğütler verilen, cennet ve cehennemden söz edilen bir zikir meclisinde hazır bulunduğu zaman îmânı artar, hatta bunları gözüyle müşahede etmiş gibi olur. Gaflete daldığı ve bu meclisten kalktığı zaman kalbindeki bu yakîni azalır.

SORU: Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in; îmânı, “Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine ve âhiret gününe inanman ve bir de hayrıyla şerriyle kadere inanmandır.” diye tefsîr ettiği Cibrîl hadîsi ile Abdulkays heyetine îmânı, “Allah’tan başka hak ilâh olmadığına, bir ve tek olduğuna ve O’nun ortağının olmadığına şahitlik etmek, namaz kılmak, zekâtı vermek ve ganimetin beşte birini eda etmektir.” diye tefsîr ettiği hadîsinin arasını nasıl birleştiririz?

CEVAP: Bu soruya cevap vermeden önce Kitap ve Sünnet arasında asla bir çelişkinin olmadığını söylemek isterim. Kur’ân’ın içinde birbirine zıt herhangi bir şey olmadığı gibi, Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in sahîh sünneti içinde de birbirleriyle çelişen hadîsler yoktur. Kur’ân’da ve Sünnet’te asla vakıaya aykırı da hiç bir şey yoktur. Çünkü vâkıa hak olarak vâki olmuştur, Kitap ve Sünnet de haktır. Hakta da çelişki mümkün değildir. Bu kaideyi anladığın zaman zihnindeki pek çok problem çözülmüş olur. Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Onlar bu Kur’ân’ı düşünmüyorlar mı? Eğer o, Allah’tan başkasından gelseydi onda pek çok çelişki bulurlardı.” (Nisâ: 82). Durum böyle olunca Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in hadîslerinin birbirleriyle çelişkili olması mümkün değildir. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم îmânı bir şekilde tefsîr edip de başka bir yerde sana göre birinci tefsîrine aykırı başka bir tefsîrle tefsîr ettiği zaman şöyle düşünürsen bir aykırılık olmadığını görürsün:

SORU: Allah azze ve celle ile ilgili konularda şeytanın kendisine büyük vesveseler verdiği bir adam var. Bundan dolayı gerçekten çok korkuyor. Bu kimseye neyi tavsiye edersiniz?

CEVAP: Sorduğu problemin sonuçlarından korkan kişinin problemi hakkında ben derim ki: Bu problemin sonuçlarının sadece güzel sonuçlar olacağını o kişiye müjdele. Çünkü şeytanlar, onların kalplerindeki sağlam akîdeyi sarsmak, onları rûhi sıkıntı içine sokmak, îmânlarının berraklığını bulandırmak, hayatlarının huzurunu kaçırmak için bu vesveselerle mü’minlere saldırırlar.

Bu hâl, îmân sahiplerinin ilk defa karşılaştıkları bir hâl değildir, sonuncusu da değildir. Dünyada mü’min olduğu sürece devam edecek bir hâldir. Bu durum sahâbîlerin de başına gelirdi. Ebû Hureyre radıyallahu anh’ten rivâyet edildiğine göre sahâbeden bazı kimseler Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’e gelerek şöyle sordular: İçimizde öyle şeyler hissediyoruz ki onları konuşmak bile bize ağır geliyor. Peygamber :صلى اللّٰه عليه وسلم “Demek böyle şeyler hissediyorsunuz, öyle mi?” buyurdu. Onlar, evet dediler. Rasûlullah صلى اللّٰه عليه وسلم : “İşte bu apaçık bir îmândır.” buyurdu. Bunu Müslim rivâyet etmiştir.

Evet, Yahudi ve Hıristiyan bile olsa bütün kâfirlerin İslâm dînine girmeleri vâcibtir. Çünkü Allah teâlâ, Kitâb-ı Azîz’de şöyle buyurur: “De ki: Ey insanlar! Ben sizin hepinize birden gönderilmiş Allah’ın Rasûlüyüm. O Allah ki, göklerin ve yerin bütün egemenlik ve iktidarı O’na aittir. O’ndan başka hak ilâh yoktur. Öldüren de, dirilten de O’dur. Bundan dolayı gelin, Allah’a ve Rasûlü’ne, Allah’ın bütün kelâmlarına îmân etmiş olan o ümmî nebîye îmân edin ve ona tâbi olun ki, hidâyete erebilesiniz.” (A’râf: 158). Demek ki bütün insanların Allah’ın Rasûlü Muhammed صلى اللّٰه عليه وسلم ’e îmân etmeleri vâcibtir. Ancak İslâm dîni, Allah azze ve celle’nin rahmeti ve hikmeti gereği Müslümanların hükümlerine boyun eğmeleri şartıyla onların kendi dînlerinde kalmalarına izin vermiştir. Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Kendilerine Kitap verilenlerden Allah’a ve âhiret gününe inanmayan, Allah ve Rasûlünün haram kıldığını haram saymayan ve hak dîni kendine dîn edinmeyen kimselerle, küçülerek elleriyle cizye verinceye kadar savaşın.” (Tevbe: 29).

Gaybı bildiğini iddia eden kimsenin hükmü kâfir olduğudur. Çünkü o, Allah azze ve celle’yi yalanlamaktadır. Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “De ki: Göklerde ve yerde, Allah’tan başka hiç kimse gaybı bilemez. Ve onlar ne zaman diriltileceklerini de bilmezler.” (Neml: 65).

Allah azze ve celle, Peygamberi Muhammed صلى اللّٰه عليه وسلم ’e göklerde ve yerde Allah’tan başka hiç kimsenin gaybı bilemeyeceğini, insanlara ilan etmesini emretmiştir. Buna göre gaybı bildiğini iddia eden kimse Allah’ın bu haberini yalanlamış olur. Gaybı bildikleri iddiasında olan bu kimselere deriz ki: Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم gaybı bilmezken siz gaybı nasıl bilebilirsiniz?! Onlar biz peygamberden daha üstünüz derlerse bu sözle küfre girmiş olurlar. O bizden daha üstündür, derlerse, deriz ki: Siz bildiğiniz halde Peygamberin gaybı bilmesi niçin engellenmiştir? Allah teâlâ kendisinden söz ederken şöyle buyurmuştur: “O bütün gaybı bilir. Fakat gayplarına hiç kimseyi vakıf etmez. Ancak, razı olduğu rasûle bildirir. Bu durumda o elçisinin önüne ve arkasına gözetleyiciler yerleştirir.” (Cin: 26, 27). İşte gaybı bilme iddiasında bulunan kimsenin küfrüne delâlet eden ikinci bir âyet: Allah teâlâ Peygamberine insanlara şu sözünü ilan etmesini emretmiştir: “De ki: Ben size, Allah’ın hazineleri benim yanımdadır, demiyorum. Ben gaybı da bilmem. Size, ben bir meleğim de demiyorum. Ben, sadece bana vahyolunana uyarım.” (En‘âm: 50).

Şeyh Muhammed bin Salih el-Useymin
Soru ve Cevaplarla İslâm’ın Rukünleri Fetva no: 14 

Allah için dostluk/el-velâ ve Allah için düşmanlık/el-berâ bir kimsenin Allah’ın teberri ettiği kimselerden uzak durmasıdır. Nitekim Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “İbrâhîm’de ve onunla beraber olanlarda, sizin için gerçekten güzel bir örnek vardır. Hani onlar kavimlerine demişlerdi ki: “Biz sizden ve sizin Allah’ın yanısıra taptıklarınızdan uzağız. Sizi tanımıyoruz. Siz Allah’a bir tek olarak îmân edinceye kadar, sizinle bizim aramızda sürekli bir düşmanlık ve buğz başlamıştır.” (Mümtehine: 4) 

Allah’ın şu âyetinde de belirtildiği gibi müşrik bir toplulukla ilişkilerde durum budur: “Hacc-ı ekber (en büyük hac)
gününde Allah ve Rasûlünden insanlara bir bildiridir: Allah ve Rasûlü müşriklerden uzaktır.” (Tevbe: 3). Demek ki her mü’minin bütün müşriklerden ve kâfirlerden uzak olması gerekir. Şahıslar açısından durum böyledir.

Yine her Müslümanın, küfür, fısk ve isyan olmasa bile Allah’ın razı olmadığı her amelden de uzak olması gerekir. Nitekim Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Fakat Allah size îmânı sevdirmiş ve onu gönüllerinize süslemiştir. Küfrü, fıskı ve isyanı da size çirkin göstermiştir. İşte doğru yolda olanlar bunlardır.” (Hucurat: 7).

Bu soru çok önemli bir sorudur. Bu sebeple cevabını geniş tutmak istiyorum ve diyorum ki:

Tevessül: توسل يتوسل fiilinin mastarıdır, maksadına ulaştıracak sağlıklı bir vâsıtayı edinmek anlamına gelir. Aslı yöneldiği gayeye ulaşmayı talep etmektir.

Tevessül iki kısma ayrılır:

Birinci Kısım: Sahîh tevessüldür. Bu, gayeye ulaştıracak sahîh bir vâsıtaya tevessül etmektir. Bunun da aşağıda zikredeceğimiz çeşitleri vardır:

Birincisi: Allah’ın isimleriyle tevessüldür. Bu da iki şekilde olur:

Birinci şekli genel olarak Allah’ın bütün isimleriyle tevessül etmektir. Bunun örneği Abdullah b. Mes‘ûd’un rivâyet ettiği gam ve üzüntüden kurtulma duasında geçmektedir: “Allah’ım! Ben senin kulunum. Erkek ve kadın kullarının çocuğuyum. Alın yazım senin elindedir. Hakkımda senin hükmün geçerlidir. Sen benim hakkımda adâletle hükmedersin. Kendini isimlendirdiğin, Kitâbında indirdiğin, kullarından birine öğrettiğin veya katındaki gayb ilminde kendine has kıldığın sana ait her isimle senden istiyorum.” (İmam Ahmed, Musned) Burada genel olarak Allah’ın bütün isimleriyle tevessül vardır: “Kendini isimlendirdiğin bütün isimlerinle senden istiyorum.”

İkinci şekli: Özel bir ihtiyaca uygun düşen bir isimle özel olarak tevessül etmektir. Mesela Ebû Bekir radıyallahu anh’in rivâyet ettiği bir hadîste o, Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’den kendisine namazda okuyacağı bir dua öğretmesini talep eder. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ona şu duayı öğretir: “Allah’ım! Ben nefsime çok zulmettim. Günahları ancak sen affedersin. Katından bir mağfiretle beni bağışla ve bana merhamet eyle. Sen ğafûrsun, rahîmsin” (Buhari, Muslim) Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم bu duasında mağfiret ve rahmet istemekte ve istediği şeylere uygun isimlerle de Allah’a tevessül etmektedir. Ki bu isimler ğafûr ve rahîm isimleridir.

SORU: Anne karnındaki çocuğun erkek veya kız olduğunu doktorların bilmesi ile Allah teâlâ’nın “Rahimlerde olanı O bilir” âyetini ve İbn Cerîr Tefsîri’nde Mucâhid’den nakledilen rivâyeti ve Katâde’den gelen rivâyeti birbiriyle nasıl uzlaştıracağız? Mucâhid’den gelen rivâyette bir adam Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’e karısının ne doğuracağını sorunca Allah’ın bu âyeti indirdiği anlatılıyor. “Rahimlerde olanı O bilir” âyetinin genel hükmünü tahsis eden şey nedir?

CEVAP: Bu mes’ele hakkında konuşmadan önce Kur’ân’ın açık lafzı ile vâkıanın çelişmesinin asla mümkün olmayacağını beyân etmek isterim. Vâkıa ile bir çelişki görüntüsü ortaya çıktığı zaman vâkıa denilen şeyin ya gerçekle alakası olmayan kuru bir iddiadır veya aksi durumda, Kur’ân’ın lafzı bu çelişkide bizim anladığımız manaya delâlet yönünden sarîh değildir. Çünkü hem Kur’ân’ın manaya delâleti açık olan lafzı hem de vâkıanın hakikati kesindir. Her ikisi de kesin ve doğru olan şeylerin birbirleriyle çelişmesi imkânsızdır.

Güneşin dünyanın üzerinde döndüğü ve onun dönmesiyle yeryüzünde gece ve gündüzün birbirini takip ettiği şer‘î delîllerin zâhiri ile sâbittir. Elimizde bunları te’vîl etmemizi câiz kılacak daha kuvvetli bir delîl olmadıkça dalîllerin zâhirî manalarının dışına çıkmamız uygun değildir.

Güneşin yeryüzünün üzerinde döndüğüne ve onun dönmesiyle de gece ve gündüzün birbirini takip ettiğine delâlet eden delîllerden bazıları şunlardır:

1. İbrâhîm aleyhisselâm Rabbi konusunda kendisiyle tartışmaya giren kimseye şöyle dedi: “Allah güneşi doğudan getirmektedir; haydi sen de onu batıdan getir.” (Bakara: 258). Güneşin doğudan getirilmesi, onun dünyanın üzerinde döndüğünün açık bir delîlidir.

2. Allah teâlâ yine İbrâhîm’den söz ederken şöyle buyurdu: “Güneşi doğarken görünce de, Rabbim budur, zira bu daha büyük, dedi. O da batınca, dedi ki: Ey kavmim! Ben sizin (Allah’a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım.” (En‘âm: 78). Batışın yeryüzünden değil güneşin kendisinden kaynaklandığını söyledi. Eğer, dönen dünya olsaydı ( فلما أفلت ) değil فلما أفل عنها) ) derdi.

Şehâdet kelimeleri, Allah’tan başka hak ilâh olmadığına ve Muhammed’in O’nun elçisi olduğuna şehâdet etmektir. Bu ikisi İslâm’ın anahtarıdır. İslâm’a ancak bunlarla girilebilir. Bundan dolayı Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم Muâz b. Cebel’i Yemen’e gönderdiği zaman, onları ilk önce, Allah’tan başka hak ilâh olmadığına ve Muhammed’in O’nun elçisi olduğuna şahitlik etmeye davet etmesini emretmiştir. (Buhari, Muslim)

Şehâdet kelimeleri iki tanedir:

Birinci kelime: “Allah’tan başka hak ilâh olmadığına şahitlik etmektir.” İnsan diliyle ve kalbiyle Allah’tan başka hak bir ma’bûdun olmadığını itiraf eder. Çünkü ilâh, ibâdet edilen, teellüh de ibâdet etmek anlamına gelir. O halde bu kelimenin anlamı, bir ve tek olan Allah’tan başka hak ma’bûd yoktur, demektir. Bu cümle red ve kabulü ihtiva eder. “Lâ ilâhe” kısmı rettir. “illallah” kısmı kabuldür. “Allah” lafzı, “la”nın mahzûf haberinden bedeldir. Takdîri, Allah’tan başka hak ma’bûd yoktur, şeklindedir. Bu, kalbin Allah’tan başka hak ma’bûd olmadığına îmân etmesinden sonra bunu dil ile ikrâr etmektir. Bu, ibâdeti sadece Allah’a has kılmak ve başkalarına ibâdeti reddetmektir. 

Bu cümle tevhîdin bütün türlerini ya zımnen ya da iltizamen içine alır. Çünkü “Allah’tan başka hak ilâh olmadığına şahitlik ederim” diyen kimsenin bu sözü zihinde bununla ulûhiyyet tevhîdi diye isimlendirilen ibâdet tevhîdinin kast edildiğini ortaya koyar. Ulûhiyyet tevhîdi de rubûbiyyet tevhîdini ihtiva eder. Çünkü sadece Allah’a ibâdet eden herkes, O’nun rubûbiyyetini ikrâr etmedikçe O’na ibâdet etmez. Yine, isim ve sıfatların tevhîdini de ihtiva eder. Çünkü insan ancak, isimleri ve sıfatları ile bildikten sonra ibâdete O’nun layık olduğunu bilip Allah’a ibâdet eder. Bu sebeple İbrâhîm babasına şöyle dedi: “Bir zaman o babasına dedi ki: Babacığım! Duymayan, görmeyen ve sana hiçbir fayda sağlamayan bir şeye niçin taparsın?” (Meryem: 42).

Demek ki ibâdet tevhîdi, hem rubûbiyyet tevhîdini, hem de isim ve sıfatlar tevhîdini içine almaktadır.

Şeyh Muhammed bin Salih el-Useymin
Soru ve Cevaplarla İslâm’ın Rukünleri Fetva no: 18

Bu soruyla ilgili konuşmaya geçmeden önce Allah azze ve celle’nin yaratmasına ve şerîat koymasına taalluk eden şeyler hakkındaki genel bir kâideye dikkat çekmek istiyorum. 

Bu kâidenin Yüce Allah’ın şu buyruklarından alınmıştır: “O alîmdir, hakîmdir.” (Tahrîm: 2). “Şüphesiz Allah ilim ve hikmet sahibidir.” (Nisâ: 11) Gerek bu âyetler gerek bunlardan başka pek çok âyet, yaratmasına ve şerîatına yani kevnî hükümlerine ve şer‘î hükümlerine taalluk eden şeyler hususunda Allah azze ve celle’nin hikmetini isbât etmektedir. Şüphesiz ki her ne yaratmış ise mutlaka bir hikmeti vardır. Bir şeyi var etmesi ya da yok etmesi arasında fark yoktur. Her iki yaratmasında da hikmet vardır. Yine, her neyi şerîat olarak koymuşsa onda da mutlaka bir hikmet vardır. Bir şeyi vâcib kılması veya haram kılması veya mubah kılması arasında fark yoktur. Hepsi mutlaka bir hikmete mebnîdir. Ancak O’nun kevnî ve şer‘î hükümlerinin içerdiği bu hikmetler bizim için bazen malum, bazen de meçhul olur. Bazen de Allah’ın kendilerine verdiği ilim ve anlayışa göre bazı kimselere malum, bazı kimselere meçhul kalır.

SORU: Neden insan dua ediyor ama kabul olmuyor? Hâlbuki Allah azze ve celle, “Bana dua edin, size icâbet edeyim.” buyurmuştur.

CEVAP: Âlemlerin Rabbi Allah’a hamd olsun. Peygamberimiz Muhammed’e, âilesine ve ashâbına salât ve selâm ederim. Allah teâlâ’dan hem kendim için, hem de Müslüman kardeşlerim için akîde, söz ve amel yönünden doğruya eriştirilmek isterim. Allah azze ve celle şöyle buyurmaktadır: “Rabbiniz şöyle buyurdu: Bana dua edin, kabul edeyim. Bana ibâdet etmekten kibirlenenler aşağılanarak cehenneme gireceklerdir.” (Ğafir: 60). Soruyu soran kişi, Allah’a dua ettiğini, fakat Allah’ın ona icâbet etmediğini söylemektedir. Dua edenin duasını kabul edeceğini va’d eden Allah’ın bu âyetine rağmen icâbetin olmaması anlaşılması güç bir durum olmuş. Hâlbuki Allah teâlâ asla vaadinden dönmez.

Bunun cevabı şudur: Duanın kabul edilmesi için mutlaka gerçekleşmesi gereken birtakım şartlar vardır. Bu şartlar şunlardır:

Kul ibâdetiyle başka bir maksat güderse hüküm nedir?

CEVAP: Allah’a karşı ihlâslı olmanın anlamı: Kişinin ibâdetiyle Allah subhânehu ve teâlâ’ya yaklaşmayı ve O’nun ikrâm yurduna/cennetine ulaşmayı gaye edinmesidir. Kul ibâdetiyle başka bir maksat güderse aşağıdaki kısımlara göre
bunun farklı hükümleri vardır:

Birinci Kısım: Bu ibâdetle Allah’tan başkasına yaklaşmayı ve yaratılmışların övgüsünü kazanmayı murâd etmesidir. Bu, amelin boşa gitmesine sebep olur ve bu, şirktendir. Ebû Hureyre radıyallahu anh’ten gelen sahîh bir hadîste Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم şöyle buyurmuştur: “Allah teâlâ şöyle buyurdu: Benim, ortakların ortaklığına ihtiyacım yoktur. Kim benden başkasını bana ortak tuttuğu bir amel işlerse, onu da ortak ettiği şeyi de terk ederim.” (Muslim)

İnsan korkuya mı öncelik vermeli, yoksa ümide mi öncelik vermeli? Âlimler bu konuda ihtilâf etmişlerdir.

İmam Ahmed rahimehullah şöyle der: “Korku ve ümidinin eşit olması gerekir. Ne korku galip gelmeli, ne de ümit galip gelmeli.” Yine, şöyle der: “Bunlardan hangisi galip gelirse sahibi helâk olur.” Çünkü ümidi galip gelirse insan Allah’ın azâbından emin olma durumuna düşer. Korkusu galip gelirse Allah’ın rahmetinden ümitsiz duruma düşer.

Bazı âlimler şöyle dediler: “İbâdet ve tâât ederken ümidin galip olması, günah işlemek istediği zaman korkunun galip olması gerekir.” Çünkü ibâdet ve tâât işlediği zaman bunun gereği hüsnü zandır. Dolayısıyla ümidin galip olması gerekir ki o da kabule dâir ümiddir. Günah işlemeyi düşündüğü zaman, masiyete düşmemek için korkunun galip olması gerekir.

Bazı insanlar Körfez savaşı esnasında sebeplere tutundular, bazılar da sebepleri terk ettiler ve bunlar, Allah’a tevekkül eden kimselerdir, denildi?

CEVAP: Mü’minin kalbini Allah azze ve celle’ye bağlaması ve menfaatlerin celbi ve zararların defi konusunda samimi bir şekilde Allah’a itimâd etmesi gerekir. Çünkü göklerin ve yerin hükümranlık ve yönetimi sadece Allah’ın elindedir. Her şey O’na döndürülür. Nitekim Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Göklerin ve yerin gaybı (sırrı) yalnız Allah’a aittir. Her iş O’na döndürülür. Öyle ise O’na ibâdet et ve O’na güvenip dayan! Rabbin yaptıklarınızdan gafil değildir.” (Hûd: 123). Mûsâ aleyhisselam kavmine şöyle dedi: “Mûsâ dedi ki: Ey kavmim! Eğer Allah’a îmân ettiyseniz ve O’na teslim olduysanız sadece O’na güvenip dayanın. Onlar da dediler ki: "Allah’a dayandık. Ey Rabbimiz! Bizi o zalimler topluluğu için deneme konusu kılma! Ve bizi rahmetinle o kâfirler topluluğundan kurtar!” (Yûnus: 84, 86). Allah teâlâ şöyle buyurdu: “Mü’minler ancak Allah’a güvenip dayanmalıdırlar.” (Âl-i İmrân: 160). “Kim Allah’a güvenirse O, ona yeter. Şüphesiz Allah, emrini yerine getirendir. Allah her şey için bir ölçü koymuştur.” (Talak: 3). O halde mü’minin rabbine, göklerin ve yerin rabbi olan Allah’a güvenmesi ve O’na hüsnü zan beslemesi vâcibtir.

Sebeplere bağlanmanın çeşitleri vardır.

Birincisi: Tevhîde temelden aykırı olan bağlanmadır. Bu, insanın, hiçbir etkisinin olması imkansız olan bir şeye bağlanması, tam bir itimâd ile ve Allah’tan yüz çevirerek ona itimâd etmesidir. Başlarına musibetler geldiğinde kabirperstlerin kabirlerde yatan kimselere bağlanmaları gibi ki bu, kişiyi dînden çıkaran bir şirktir. Bunu işleyen kimsenin hükmünü Allah teâlâ şu âyetinde zikretmektedir: “Kim Allah’a ortak koşarsa muhakkak Allah ona cenneti haram kılar; artık onun yeri ateştir ve zalimler için hiçbir yardımcı yoktur.” (Mâide: 72).

İkincisi: Asıl müsebbibin Allah olduğundan gaflet ederek şer’an sahîh/meşru bir sebebe itimâd etmektir. Bu da kişiyi dînden çıkarmayan bir çeşit şirktir. Çünkü o, sebebe itimâd etmiş ve müsebbib olan Allah’ı unutmuştur.

Birtakım âyetleri yazarak hastanın boynuna takmanın hükmü nedir?

CEVAP: Kendisine büyü yapılan veya başka bir hastalığa yakalanan bir hastaya, Kur’ân âyetlerinden veya mubah olan dualardan olmak şartıyla rukye yapmakta/okuyup üflemekte bir sakınca yoktur. Rasûlullah صلى اللّٰه عليه وسلم ’in ashâbına rukye yaptığı sâbittir. Onun rukyede okuduğu dualardan birisi de şudur: “Ey gökdeki Rabbimiz, ismin mukaddestir. Emrin hem gökte hem de yerdedir. Rahmetin gökte olduğu gibi rahmetini yere de indir. Şu ağrıya rahmetinden bir rahmet, şifandan bir şifa indir.” (Ebu Davud) Bu dua ile ağrının Allah’ın izniyle geçeceğini söylemiştir. Meşru dualardan birisi de şudur: “Allah’ın adıyla, sana eza veren bütün hastalıklara karşı, bütün kötü nefis ve hasetçi gözlere karşı sana okuyorum. Allah sana şifa versin. Ben Allah’ın adıyla sana okuyorum.” (Muslim) Bunlardan birisi de kişinin elini vücudundaki acı duyduğu yere koyup şöyle demesidir: “Bedenimde hissettiğim ve çekindiğim sıkıntının şerrinden Allah’ın izzetine ve kudretine sığınırım.” (Muslim) Bu konuda Nebî صلى اللّٰه عليه وسلم ’den gelen hadîslerden ilim adamlarının zikrettiği daha pek çok şey vardır.

Tevekkül faydaları elde etmek ve zararları def etmek için Allah’ın emrettiği sebepleri yerine getirmekle birlikte samimiyetle Allah’a güvenip dayanmaktır. Sebepleri yerine getirmeden Allah’a güvenip dayanmak tevekkül değildir. Sebepleri yerine getirmeden Allah’a güvenip dayanmak Allah’ı ve O’nun hikmetini kötülemek demektir. Çünkü Allah sonuçları sebeplere bağlamıştır. Burada şu soruyu sormak lazım: Allah’a en çok tevekkül eden insan kimdir?

Cevap: Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’dir. Acaba o, zararlardan korunmak için sebepleri işlemiş midir?

Bu mes’ele, yani muska takma mes’elesi iki kısma ayrılır:

Birinci Kısım: Takılan şeyin Kur’ân’dan olmasıdır. Önceki ve sonraki ilim adamları bunda ihtilâf etmişlerdir. Bir kısmı buna cevaz vermiş ve bunu şu âyetlerin kapsamında görmüşlerdir: “Biz, Kur’ân’dan öyle şeyler indiriyoruz ki o, mü’minler için şifa ve rahmettir; zalimlerin ise yalnızca ziyanını artırır.” (İsra: 82). “Sana bu bereketli Kitab’ı indirdik.” (Sad: 29). Kötülüğü def etmek için takılması da onun bereketlerindendir.

Âlimlerden bir kısmı da bunu men etmişler ve şöyle demişlerdir: Kur’ân’ın asılmasının/takılmasının kötülüklerin def’ine veya ortadan kaldırılmasına sebep olduğuna dair Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’den herhangi bir şey sâbit olmamıştır. Bu gibi şeylerde asıl olan engel olmaktır. Bu görüş tercîhe daha uygundur. O halde Kur’ân’dan bile olsa muska asmak câiz değildir. Yastığın altına koymak veya duvara asmak ve benzeri şeyler de câiz değildir. Hastaya sadece şifa için dua edilir ve Peygamberimiz صلى اللّٰه عليه وسلم ’in yaptığı gibi doğrudan üzerine okunur.

SORU: “Âyetu’l-Kürsî” gibi bazı Kur’ân âyetlerinin tedâvi maksadıyla yiyecek ve içecek kaplarının içine yazılması câiz olur mu?

CEVAP: Bilmemiz gerekir ki Allah azze ve celle’nin Kitâbı bu kadar düşürülmekten ve bu derece basit şeylerde kullanılmaktan yüce ve şereflidir. Allah’ın Kitâbı’nın ve onun en büyük âyeti olan Âyetu’l-Kursî’nin, içinden su içilecek kapların içine yazılmasına, basit işlerde kullanılmasına, evin bir köşesine atılmasına ve çocukların oynamasına bir mü’minin gönlü nasıl razı olur. Böyle bir şey yapmak kesinlikle haramdır. Elinde bu âyetlerin yazılı olduğu kaplardan bulunan kimsenin bunları silmesi, imalatçısına götürerek bu yazıları sildirmesi gerekir. Buna imkân bulamazsa temiz bir yeri kazarak oraya gömmesi gerekir. Bunların çocukların su içeceği ve oyun oynayacağı basit ve değersiz bir eşya olarak bırakılması câiz değildir. Kur’ân’la bu şekilde şifa arayışı içinde olmak selef-i sâlihîn’den rivâyet edilmemiştir.

Şeyh Muhammed bin Salih el-Useymin
Soru ve Cevaplarla İslâm’ın Rukünleri Fetva no: 28