“ الصلاة خير من النوم ” (Namaz uykudan daha hayırlıdır) sözü hadîste ifade edildiğine göre birinci ezâna dâhildir: “Sabah namazının ilk ezânını okuduğun zaman ( الصلاة خير من النوم ) de.” (İmam Ahmed, Musned) Bu, ikinci değil birinci ezândır. Ancak hadîste sözü edilen birinci ezânın ne olduğunun bilinmesi gerekir. Sabah namazının vakti girdikten sonra okunan ezân birinci ezândır. İkinci ezân ise ikâmettir. Çünkü ikâmet ezân diye de isimlendirilmiştir. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم şöyle buyurmuştur: “İki ezân arasında namaz vardır.” (Buhari, Muslim) Burada kast edilen ezân ve ikâmettir. Buhârî’nin Sahîhi’nde nakledildiğine göre Mü’minlerin Emiri Osman b. Affan Cumada üçüncü ezânı ilave etti. O halde Bilal’ın “ الصلاة خير من النوم ” (Namaz uykudan daha hayırlıdır) demesinin emredildiği ilk ezân sabah namazının ezânıdır.

Şafak sökmeden önceki ezân sabah namazının ezânı değildir. İnsanlar gecenin sonunda okunan ilk ezânı sabah namazının ezânı diye isimlendiriyorlardı. Gerçekte bu sabah namazının ezânı değildi. Çünkü Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم şöyle buyurmuştur: “Bilal geceleyin bu ezânı içinizden uyuyanları uyandırmak, (artık sabah yaklaşıyor diye) namaza kalkanları vazgeçirmek için okur.” (Buhari, Muslim) Yani uyuyanlar uyansınlar da sahur yemeklerini yesinler, vakit girdi diye namaza kalkanlar da dönsünler de sahur yemeklerini yesinler diye bu ezânı okur.

Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم Mâlik ibnu’l-Huveyris’e de şöyle buyurmuştur: “Namaz vakti geldiğinde içinizden biri size ezân okusun.” (Buhari, Muslim) Malumdur ki sabah namazının vakti şafağın sökmesinden/ufkun aydınlanmasından sonra girer. O halde şafağın sökmesinden önceki ezân sabah namazının ezânı değildir.

Bundan dolayı insanların bugün yaptıkları ve sabah namazı için okudukları ezânda “ الصلاة خير من النوم ” (Namaz uykudan daha hayırlıdır) demeleri doğru bir uygulamadır. Ancak hadîste birinci ezânla kast edilenin şafağın sökmesinden önceki ezân olduğunu zannedenlere gelince onların düşünme ve araştırmadan nasipleri yoktur.

Bazı kimseler dediler ki: Birinci ezânla kast edilen nafile namaza kaldırmak için gecenin sonunda okunan ezândır. Bunun da delîli الصلاة خير من النوم“ ” (Namaz uykudan daha hayırlıdır) denilmesidir. Bu ibaredeki “daha hayırlıdır” kelimesi daha faziletli olmaya delâlet eder. Biz deriz ki: “Daha hayırlıdır” sözü vâciblerin en kuvvetlisi olan vâcib hakkında da söylenir. Mesela Allah teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Ey Îmân edenler! Sizi acı bir azâbtan kurtaracak ticareti size göstereyim mi? Allah'a ve Rasûlüne inanırsınız, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda savaşırsınız. İşte bu, eğer bilirseniz sizin için daha hayırlıdır.” (Saf:10, 11). Allah teâlâ Cuma namazı hakkında şöyle buyurmuştur: “Ey inananlar! Cuma günü namaz için çağrıldığı(nız) zaman, Allah'ı anmaya koşun, alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır.” (Cuma: 9). Demek ki daha hayırlı olmak vâcib için de, müstehap için de geçerlidir.

Şeyh Muhammed bin Salih el-Useymin
Soru ve Cevaplarla İslâm’ın Rukünleri 198