SORU: Uyku veya unutkanlık sebebiyle birkaç farz namazı geçirdiğim zaman bunları nasıl kaza edeceğim. Önce geçirdiğim namazı, sonra şimdiki namazı mı kılacağım, yoksa bunun aksini mi yapacağım?

CEVAP: Önce geçirdiğin namazı sonra şimdiki namazı kılarsın. Namazı ertelemek câiz değildir. İnsanlar arasında yaygın bir kanaate göre bir kimse namazı geçirdiği zaman onu ikinci gün o namaza uygun bir farzla birlikte kılar. Mesela eğer sabah namazını geçirmişse onu ancak ertesi günkü sabah namazıyla birlikte kılar. Bu yanlıştır. Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم kavlî ve fiilî sünnetine aykırıdır.

Kavlî sünnetine aykırıdır, çünkü Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم ’in şöyle buyurduğu sabittir: “Kim uyuduğu veya unuttuğu için namazını geçirirse hatırladığı zaman kılsın.” (Buhari, Muslim) İkinci gün vakti girdiği zaman kılsın, demedi, bilakis “hatırladığı zaman kılsın” dedi.

Fiilî sünnetine de aykırıdır, çünkü o Hendek savaşında geçirdiği namazları içinde bulunduğu vaktin namazından önce kıldı. Bu, bir kimsenin önce geçirdiği namazı, sonra içinde bulunduğu vaktin namazını kılmasının delîlidir. Fakat unutarak veya bilmediği için içinde bulunduğu namazı geçirdiği namazdan önce kılarsa namazı sahîhtir. Çünkü unutmak ve bilmemek onun için bir mazerettir.

Bu münasebetle kazaya nispetle namazların üç kısma ayrıldıklarını söylemek isterim:

Birinci Kısım: Mazereti ortadan kalktığı zaman kaza eder. Yani erteleme mazereti ortadan kalktığı zaman kaza edilen namazlardır ki beş vakit namaz bu kısma girer. O namazı ertelemesine sebep olan mazereti ortadan kalktığı zaman onu kaza etmesi vâcib olur.

İkinci Kısım: Geçtiği zaman kaza edilmeyen, ancak bedeli kılınan namazdır ki bu Cuma namazıdır. İmam ikinci rekâtın rükûundan kalktıktan sonra geldiği zaman bu durumda öğle namazını kılar. İmamla birlikte öğlen namazı niyetiyle namaza girer. İmam selam verdikten sonra gelen kimse de öğlen namazını kılar. Fakat ikinci rekâta yetişen kimse Cuma namazını kılar. Yani imam selam verdikten sonra bir rekât daha kılar. İnsanların çoğu bunu bilmiyorlar. Bazı kimseler Cuma günü imam ikinci rekâtın rükûundan başını kaldırdıktan sonra geliyorlar, sonra Cuma namazı olmak üzere iki rekât daha kılıyorlar ki bu bir hatadır. Bilakis imam ikinci rekâtın rükûundan kalktıktan sonra geldiği zaman artık Cuma namazına yetişememiş demektir ve onun öğle namazı kılması gerekir. Çünkü Peygamber صلى اللّٰه عليه وسلم şöyle buyurmuştur: “Kim bir namazın bir rekâtına yetişmişse o namaza yetişmiş demektir.” (Buhari, Muslim) Bunun anlamı, bir rekâttan daha az kısmına yetişen kimse o namaza yetişmemiş demektir. Bu sebeple cumaya gidemeyen kadınların ve hastaların evlerinde Cuma namazını değil, öğlen namazını kılmaları gerekir. Bu durumda Cuma namazı kılarlarsa namazları bâtıldır, kabul edilmez.

Üçüncü Kısım: Geçirildiği zaman ancak benzeri bir vakitte kaza edilen namazdır. Bu, o günün bayram olduğu ancak zevalden sonra bilindiği zamanki bayram namazıdır. İlim sahipleri bunun ertesi günü kendi vaktinde kılınacağını söylemişlerdir.

O halde kaza üç kısımdır:
Birincisi: Mazeret ortadan kalktığı zaman kaza edilen namazlar ki, beş vakit namaz böyledir.
İkincisi: Bedeli kaza edilen namazdır ki bu, Cuma namazıdır. Kaçırıldığı zaman ona bedel olarak öğlen namazı kılınır.
Üçüncüsü: Ertesi günü kendi vaktinde kaza edilen namazdır ki zeval vaktine kadar kılınmayıp geçen bayram namazıdır. Ertesi gün kendi vaktine denk bir vakitte kılınır. Başarı Allah’tandır.

Şeyh Muhammed bin Salih el-Useymin
Soru ve Cevaplarla İslâm’ın Rukünleri 209